Rusałka pawik (pawie oczko) to motyl dzienny należący do rodziny rusałkowate (Nymphalidae). Jest jednym z najbardziej pospolitych gatunków motyli w naszym kraju. Występuje licznie na prawie całym obszarze Polski. Możemy je spotkać wszędzie tam, gdzie znajduje się odpowiednia roślinność, z której kwiatów mogą spijać nektar - na łąkach, polach uprawnych, nieużytkach, w lasach, ogrodach, parkach, terenach ruderalnych, nawet w centrach miast.
Rusałka pawik - Aglais io
Długość ciała rusałki pawik może osiągać 35 mm. Rozpiętość skrzydeł waha się od 45 do 60 mm. To jedne z najładniejszych motyli występujących na terenie naszego kraju. Posiadają bardzo charakterystyczne ubarwienie. Wierzchnia strona skrzydeł jest ceglastoczerwona z charakterystycznymi okrągłymi plamami na końcach każdej pary skrzydeł. Plamki te przypominają swym wyglądem „pawie oczka”, ale układ barw jest inny niż ten na piórach pawia. Plamki na górnej parze skrzydeł umieszczone są na czarnym tle. Ich środki są czerwone z odrobiną czerni. Otoczki plamek są kremowe z niebieskimi wzorkami po stronie zewnętrznej skrzydeł. Plamki na dolnej parze skrzydeł są w środku czarne z niebieskimi plamkami. Otoczki plamek są dwie: wewnętrzna jest kremowa a zewnętrzna ma barwę czarną. Spodnia część skrzydeł jest brązowo czarna, marmurkowata i przypomina uschnięty liść. Takie ubarwienie spodniej strony skrzydeł to świetny kamuflaż. Kiedy motyl spoczywa ze złożonymi skrzydłami, zlewa się z otoczeniem i staje się dla drapieżnika prawie niewidoczny. Jeśli maskowanie zawiedzie rusałka pawik rozkłada skrzydła i drapieżnikowi ukazuje się charakterystyczny wzór przypominający oczy. Może go to przestraszyć albo przynajmniej zdezorientować i dać czas motylowi na ucieczkę.
Dymorfizm płciowy jest bardzo znikomy. Samice są nieznacznie większe od samców a ich ubarwienie i wzór plam są prawie identyczne.
W Polsce występują zwykle dwa pokolenia rusałki pawika: wiosenne i letnie. Zimują owady dorosłe w wilgotnych i ciepłych kryjówkach. Wybierają jaskinie, jamy, dziuple, ale też zakamarki naszych piwnic, strychów i garaży a na wsi zakamarki pomieszczeń gospodarskich.
Wczesną wiosną kiedy pojawią się pierwsze kwiaty, rusałki pawik opuszczają zimowe kryjówki. Najczęściej możemy je wtedy obserwować jak pożywiają się nektarem na kwiatach wierzb. Wraz z pojawianiem się kwiatów innych gatunków urozmaicają swoją dietę.
Jak tylko się trochę wzmocnią, przystępują do godów. Samce są wtedy bardzo terytorialne i przeganiają konkurentów ze swojego rewiru. Gdy na terytorium samca pojawi się samica, zaczyna się za nią uganiać. Jeśli samica uzna samca za odpowiednio wytrwałego i silnego dochodzi do kopulacji. Wkrótce po zapłodnieniu samica przystępuje do składania jaj na wewnętrznej stronie liści pokrzyw lub w rzadkich przypadkach na liściach chmielu. Jajeczka są kuliste, zielonkawe i lekko żeberkowane. Samica składa je w pakietach po kilkadziesiąt sztuk a całkowita liczba jaj złożonych przez jedną samicę może dochodzić do 500 sztuk.
Po około 2 tygodniach, z jaj wylęgają się zielonkawoszare larwy z czarną głową (gąsienice). Larwy zaczynają intensywnie żerować na liściach pokrzywy. Wspólnie tworzą biały oprzęd, którym pokrywają wierzchołek pokrzywy. Ta gęsta sieć chroni gąsienice przed drapieżnikami, które chcą je zjeść oraz przed parazytoidami, czyli owadami, które chcą w nich złożyć swoje jajka. Gąsienice wewnątrz oprzędu intensywnie żerują i przechodzą kolejne linienia. Gdy zjedzą wszystkie liście, przenoszą się na następną pokrzywę. Wraz ze wzrostem stają się coraz ciemniejsze. W ostatnim stadium rozwoju gąsienice są czarne, z dużą ilością białych kropek na całym ciele i długimi, czarnymi kolcami na grzbiecie.
Po około 3-4 tygodniach od wylęgu, gąsienice żyjące do tej pory gromadnie opuszczają pokrzywę i rozdzielają się w poszukiwaniu miejsc, w których dokonają przepoczwarzenia. Najczęściej gdzieś na spodzie liścia czy gałązki, albo w szczelinie drzewa lub muru wykonują oprzęd i przechodzą w stadium poczwarki. W zależności od otoczenia poczwarki przyjmują barwę zieloną, brązowa, szarą lub nawet prawie czarną. W tym stadium spędzają 2 – 3 tygodnie. Wiszą głową w dół i przeobrażają się w dorosłego motyla. Gdy to nastąpi dorosła rusałka opuszcza poczwarkę i rozpościera skrzydła, pompując do nich hemolimfę.
Jeśli warunki są sprzyjające, motyle wiosennego pokolenia, które na początku lipca opuściły poczwarki przystępują do godów i wydają kolejne pokolenie. Wtedy w końcu sierpnia lub we wrześniu pojawiają się dorosłe rusałki pawik z pokolenia letniego.
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Motyle (Lepidoptera)
Rodzina: Rusałkowate (Nymphalidae)
Gatunek: Rusałka pawik (Aglais io)