Modraszek ikar, mnogooczak ikar - Polyommatus icarus – to motyl dzienny z rodziny modraszkowate (Lycaenidae). W Polsce występuje pospolicie i licznie na terenie całego kraju, choć w dużo mniejszej liczbie niż w pod koniec XX w. Jednak nadal jest najczęściej obserwowanym przedstawicielem rodziny modraszkowatych w naszym kraju. Spadek liczebności tego motyla spowodowany jest postępującym zmniejszaniem powierzchni siedlisk, w których występują jego preferowane rośliny żywicielskie. Gatunek ten preferuje otwarte przestrzenie, spotkać go można na ukwieconych łąkach, pastwiskach, polanach, trawiastych i ukwieconych nieużytkach oraz na obszarach ruderalnych i zurbanizowanych. Wszędzie tam, gdzie występują rośliny żywicielskie. Motyl ten unika gęstych lasów i obszarów intensywnie użytkowanych rolniczo.
Modraszek ikar - Polyommatus icarus
Modraszek ikar to mały, ale bardzo uroczy motyl. Długość jego ciała osiąga od 14 do 18 mm, a rozpiętość skrzydeł waha się od 26 do 35 mm.
Dymorfizm płciowy, czyli różnice w wyglądzie samic i samców, są bardzo wyraźne. Największą różnicą jest ubarwienie wierzchniej strony skrzydeł. U samców wierzch skrzydeł jest intensywnie niebieskofioletowy z czarną, wąską obwódką. U samic jest on brunatnobrązowy, z rzędem pomarańczowych, a czasami też niebieskich plamek na zewnętrznym brzegu skrzydeł. Czasami wierzch skrzydeł samicy pokrywa niebieski nalot. Zakres i intensywność tego nalotu są zmienne, im bliżej nasady skrzydła, tym jest on bardziej intensywny. U obu płci skrzydła wokół krawędzi posiadają białą, mocno postrzępioną obwódkę (strzępinę). Spodnia strona skrzydeł u obu płci jest podobna, szara lub szarobrązowa z rzędem czarnych kropek otoczonych białymi i pomarańczowymi plamami na krawędziach skrzydeł. Skrzydła pokrywa błękitnozielony nalot metalicznie połyskujących łusek, którego intensywność rośnie w kierunku nasady skrzydeł. U samic jest on dużo mniej widoczny. Na całej powierzchni skrzydeł znajdują się liczne, nieregularnie rozmieszczone czarne plamki z białą obwódką przypominające wyglądem oczy. Do tych plamek nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa - Polyommatus – czyli „wiele oczu”. U samic spodnia strona skrzydeł bywa ciemniejsza niż u samców. Ubarwienie i rysunek skrzydeł tych motyli charakteryzuje się dużą zmiennością.
Tułów i odwłok pokryte są włoskami, u samców z wierzchniej strony intensywnie niebieskimi, u samic brązowo-niebieskimi. Po spodniej stronie tułowia i odwłoka włoski są u obu płci jednakowe, białe lub jasno szare. Na głowie znajduje się para czarnych oczu złożonych i para biało-czarnych czułków zakończonych czarną buławką.
W Polsce zwykle występują dwa pokolenia w roku. Pierwsze pokolenie pojawia się w maju i możemy je obserwować do czerwca. Drugie pokolenie pojawia się w lipcu i możemy je obserwować do sierpnia. Jeśli warunki są sprzyjające, to we wrześniu może pojawić się dodatkowe, trzecie pokolenie. Wtedy można obserwować te modraszki aż do późnej jesieni. Pokolenia nie są od siebie wyraźnie oddzielone w czasie występowania. Zimują młode gąsienice ostatniego pokolenia.
Motyle te największą aktywność wykazują w ciepłe słoneczne dni. Są wtedy ruchliwe i dużo latają. Przysiadają na różnych kwiatach i spijają z nich nektar. Nie są zbyt wymagające, korzystają z kwiatów wielu gatunków roślin. Czasami możemy je obserwować, jak przysiadają na gruncie i spijają płyny z wilgotnej ziemi. Zdarza się, że w tym celu przysiadają na odchodach zwierząt. Przy słabym nasłonecznieniu często siadają na liściu albo kwiatku z uchylonymi lub całkowicie rozchylonymi skrzydłami, aby absorbować ciepło jak największą powierzchnią. Pochmurne dni i noce spędzają siedząc na łodygach kwiatów lub traw z głową skierowaną w dół. Zdarza się, że na jednej łodydze nocuje kilka modraszków.
Polyommatus icarus - modraszek ikar
Samce stale patrolują terytorium w poszukiwaniu płodnych samic. Jeśli inny samiec wtargnie na zajęty teren, dochodzi między nimi do konfrontacji. Właściciel terytorium próbuje przegonić intruza. Wygląda to bardziej na zabawę w berka, niż walkę ale samce są naprawdę nieustępliwe w ochronie swojego rewiru. Jeśli na patrolowanym terenie pojawi się płodna samica, to bez jakiejkolwiek formy zalotów, para łączy się ze sobą odwłokami na jakimś kwiatku lub źdźble trawy i dochodzi do kopulacji.
Kilka dni po kopulacji samica modraszka ikara przystępuje do składania jaj. Lata nisko w poszukiwaniu roślin z rodziny bobowate (Fabaceae). Do roślin żywicielskich należą: komonica zwyczajna, komonica błotna, lucerna nerkowa, lucerna sierpowata, lucerna siewna, koniczyna biała. Rzadziej jest to wilżyna ciernista, wilżyna bezbronna, cieciorka pstra, wyka lub inna koniczyna. Po znalezieniu odpowiedniej rośliny pokarmowej, samica składane pojedyncze jaja na wierzchu jej młodych liści lub w jej kwiatach.
Jaja są białe i mają kształt spłaszczonych kul. Są bardzo małe, mierzą około 0,8 mm. Larwy pojawiają się około tygodnia lub dwóch po złożeniu jaj. Zjadają otoczkę jaja, a następnie przemieszczają się na spód liścia i zaczynają na nim żerować. Wgryzają się w liść od spodu, pozostawiając nienaruszony górny naskórek. Efektem takiego żerowania są charakterystyczne srebrzyste plamy na liściach rośliny żywicielskiej. Larwy początkowo są białawe, z czasem zaczynają się wybarwiać na zielono.
U modraszka ikara występuje pięć stadiów larwalnych. Każde kolejne stadium, oprócz ostatniego, kończy się linieniem. Tempo wzrostu larw zależy od temperatury, długości dnia oraz jakości i dostępności pożywienia. Po drugim linieniu larwy mierzą około 3 mm długości. Dojrzewające larwy coraz intensywniej żerują na roślinie pokarmowej, zjadają całe liście, czasami kwiaty. Po czwartym linieniu gąsienice stają się intensywnie zielone z ciemnozieloną pręgą wzdłuż grzbietu i białymi lub żółtymi pręgami bocznymi. Całe ciało pokryte jest białawymi ząbkowanymi włoskami różnej długości. Głowa jest czarna, bardzo mała, w spoczynku cofnięta do pierwszego segmentu i całkowicie ukryta (widoczna jedynie podczas żerowania i przemieszczania się). Dorosłe gąsienice osiągają około 13 mm długości.
Mimo, że larwy występują prawie cały rok (2 lub 3 pokolenia w roku) to widuje się je dość rzadko, a to dlatego, że są małe, posiadają maskujące ubarwienie i prowadzą dość skryty tryb życia. Jeśli larwa nie zimuje, to okres larwalny trwa od 3 do 5 tygodni. Larwy pokolenia zimującego okres hibernacji spędzają w ściółce pod rośliną żywicielską. Przed zimowaniem zmieniają barwę z zielonej na ciemniejszą, oliwkową, a wiosną, wraz z rozpoczęciem żerowania ponownie stają się zielone.
Larwy modraszka ikara w ostatnim stadium rozwoju są atrakcyjne dla mrówek z rodzajów: Myrmica, Lasius, Formica, Plagiolepiss. Larwy przez specjalne gruczoły na grzbiecie wydzielają słodką substancję zwaną spadzią, którą mrówki chętnie zjadają. W zamian za słodki posiłek mrówki ochraniają gąsienice, a czasami zabierają je do swojego gniazda i opiekują się nimi. Związek ten nie jest symbiozą, ma charakter fakultatywny, oba gatunki mogą się normalnie rozwijać bez tej współpracy.
Dorosłe larwy przepoczwarzają się, otaczając się luźną siatką oprzędu. Poczwarka powstaje zwykle na ziemi pod rośliną żywicielską. Poczwarki są oliwkowozielone i wraz z rozwojem ciemnieją. Podobnie jak larwy, poczwarki czasami budzą zainteresowanie mrówek. Prawdopodobnie dzieje się to za sprawą feromonów wydzielanych przez poczwarki. Mrówki ukrywają poczwarki w ściółce, czasami pokrywają je gródkami ziemi. Bywa, że mrówki ukrywają poczwarki w w swoich gniazdach. Etap poczwarki trwa u modraszka ikara około 2 tygodni. Po jego zakończeniu z poczwarki wydostaje się piękny owad dorosły. Modraszek ikar jako imago żyje zwykle 3 tygodnie.
W Polsce możemy obserwować również inne gatunki z rodzaju Polyommatus. Większość jest do siebie bardzo podobna, przez co odróżnienie ich od siebie nie jest łatwe. W oznaczaniu gatunku kluczowe jest ułożenie małych plamek na skrzydłach. Modraszek ikar jest najbardziej pospolitym gatunkiem swojego rodzaju. Do najbardziej podobnych należą: modraszek lazurek (Polyommatus thersites) i modraszek dorylas (Polyommatus dorylas), które nie występują na całym terytorium naszego kraju i są obserwowane dużo rzadziej.
Modraszek lazurek występuje na niewielkiej części terytorium południa Polski. Możemy go odróżnić od modraszka ikara po braku dwóch, czarnych plamek na spodzie przednich skrzydeł.
Modraszek dorylas występuje na większym obszarze kraju niż modraszek lazurek. Możemy go odróżnić po wielkości plamek na spodzie skrzydeł. Wszystkie plamki na jego przednich skrzydłach są wyraźnie większe, od plamek znajdujących się na tylnych skrzydłach. U modraszka ikara plamki są takiej samej wielkości na obu parach skrzydeł.
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Motyle (Lepidoptera)
Rodzina: Modraszkowate (Lycaenidae)
Gatunek: Modraszek ikar (Polyommatus icarus)